Titelfoto: Foto door Isaac Struna op Unsplash
Ik woon in Amsterdam Noord en ik heb een stevige insomnia. Dit zorgt ervoor dat ik bijna elke nacht te vroeg wakker word. Ik ga dan vaak wat makkelijks lezen (van papier) en dan weer naar bed om verder te slapen. Daardoor ben ik me er zeer van bewust hoeveel vliegtuigen er ‘s nachts over mijn huis vliegen. En dat begint lang voordat mijn kinderen wakker worden. En daar gaan ze dan de hele dag, tot in de avond, als mijn kinderen alweer proberen te slapen, mee door. Het hangt wat van de wind af hoeveel lawaai ze maken (die vliegtuigen, mijn kinderen in mindere mate), maar ze zijn altijd te horen.
Nou ben ik niet de enige die ze hoort vliegen. Integendeel, het houdt de gemoederen in de regio aardig bezig. Schiphol zelf onderhoudt sites als het bewonersaanspreekpunt Schiphol (BAS) en Minderhinderschiphol.nl met de tagline “Samen op weg naar minder hinder.” Beide sites lijken de hinder serieus te nemen maar verliezen zich in vliegtuigtypen, baangebruik en andere zaken die slechts marginaal verschil maken voor de overlast. SchipholWatch.nl echter is een site van en door “burgers voor een gezonde leefomgeving en dus voor krimp van Schiphol.” Krimp, ofwel minder vliegbewegingen, leidt automatisch tot minder geluidshinder en bovendien tot minder CO2-, stikstof-, ultrafijnstof-, en andere uitstoot, dus heeft dat evidente voordelen voor de gezondheid van mensen in de regio en de planeet in het algemeen.
Schiphol laten krimpen levert, zo wordt beweert, significante schade aan de economie op. Nederland heeft een open internationaal georiënteerde economie en die heeft faciliteiten als Schiphol hard nodig. ESB, een platform voor economen in Nederland, weet dit te relativeren: “met ongebruikelijke staatssteun aan KLM probeert het kabinet de hubfunctie van Schiphol te beschermen. De waarde van de hub voor de Nederlandse welvaart is echter onduidelijk, en de rechtvaardiging voor de staatssteun ontbreekt.” Deze staatssteun bevordert vooral het gebruik van Schiphol voor overstappers: mensen die niet in Schiphol zijn en er ook niet heen willen, maar er alleen overstappen. Deze mensen voegen, behalve de genoemde uitstoot en het lawaai van zowel een landing als een stijging, op zijn meest de waarde van een kopje koffie of een broodje aan de Nederlandse economische balans toe.
De genoemde voordelen hebben demissionair staatssecretaris Marc Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) ertoe bewogen plannen op te stellen voor een beperkte krimp. Deze behelsten een getrapte verlaging van het maximale aantal vliegbewegingen van 500.000 naar uiteindelijk 452.500, ofwel een vermindering van liefst 9% van de vluchten, hun uitstoot en hun lawaai. U zult begrijpen, ik keek er al handenwringend naar uit. De Europese Commissie vond echter dat Harbers de procedure niet netjes had gevolgd en floot hem terug. De internationale gemeenschap van luchtvaartmaatschappijen, aangevoerd door KLM, ging naar de rechter. Maar het belangrijkste voor Harbers was nog wel de dreiging van de Amerikaanse luchtvaartautoriteit om de vliegbewegingen van KLM en andere Nederlandse vliegers dan ook maar te beperkten bij hun luchthavens.
Nou kan ik mij niet voorstellen dat de staatssecretaris vergeten was dat je dit soort dingen in overleg doet om te voorkomen dat mensen zich slachtofferrollen aan gaan meten, dus ofwel KLM had zitten slapen ofwel ze dachten dat het moreel te verkopen is om je financiële belang boven dat van de gezondheid van omwonenden te stellen. Of de Amerikanen ook in de plannen waren gekend is onduidelijk, maar het lijkt erop dat zij, bepaald nooit wars van wat economische machtsspelletjes, helemaal niet snapten dat dit niet ging om het beperken van economische groei of concurrentie, maar om zeer noodzakelijke en urgente maatregelen voor de gezondheid van mensen.
Maar er zit mij iets anders dwars. Ik kan mij namelijk wel goed voorstellen dat Schiphol niet de enige luchthaven ter wereld is waar omwonenden last hebben van lawaai en uitstoot. Anders gezegd, als KLM nou als tegenprestatie voor het tegenhouden van Amerikaanse vluchten door Schiphol nou ook minder zou gaan vliegen op Amerika, dan hebben mensen daar ook minder last van onze vliegtuigen. Dat is, naast een mooie kans voor wereldwijde krimp van de luchtvaart, toch alleen maar redelijk te noemen? Dus als Harbers, of zijn opvolger, dit in goed overleg nog eens probeert en daarbij de Europese regels netjes weet te volgen, lijkt me dit alsnog een goed idee.