| Boek: | Eldorica, met een reisverslag naar een betere wereld |
| Auteur | Jurriaan Andriessen |
| Uitgave | Het Spectrum, 1990 |
| Taal | Nederlands |
Eldorica, Met een reisverslag naar een betere wereld, werd geschreven door de Nederlandse componist en graficus Jurriaan Andriessen, telg uit de befaamde Haarlemse familie waarvan ook de internationaal beroemde componisten Louis en Hendrik Andriessen afkomstig zijn. Eldorica is een hoopvolle utopie van duurzaamheid en heel veel vrije tijd, geïnspireerd door het rapport Grenzen aan de Groei (1972) van de Club van Rome. Geschreven in de jaren 80, een tijd waarin nog niemand ervan had gehoord dat een beter milieu bij jezelf scheen te beginnen, vertelt Eldorica over een wereld waarin mensen hun levensstijl collectief verduurzamen, en waarin hun overheden en bedrijven daar niet zeurend en tegenstribbelend achteraan drentelen. Andriessen maakte er prachtige tekeningen bij en vond in 1990 Het Spectrum bereid het uit te geven.
Andriessen beschrijft een schaduwwereld waarin automatisering, standaardisatie en snelle marktverzadiging leiden tot een duurzame en gelijkwaardige maatschappij waarin mensen streven naar zo weinig mogelijk werk en daar in hoge mate in slagen. Eldoricanen hebben, doordat al hun spullen een leven lang of nog langer meegaan, aan een 4-urige werkweek genoeg. Voortdurend laat hij duurzame alternatieven zien voor tijd en grondstoffen verspillende zaken uit de echte wereld. Opwindbare in plaats van elektrische huishoudapparaten, fietsgenerators in plaats van (veel) netstroom, een kruispunt van drie verdiepingen dat net zoveel verkeer verwerkt als een modern klaverblad dat evenveel ruimte inneemt als een heel dorp, een windmolen die even hoog is als en veel minder kostbaar dan een booreiland of een auto die een leven lang meegaat en die uit evenveel materiaal bestaat als alle auto’s die iemand in werkelijkheid in zijn leven verbruikt.
Andriessen laat zichzelf en zijn lezer in Eldorica rondleiden door zijn vriend en gids Henry die voortdurend neerbuigend over de aarde praat. Zelf is hij cultureel en gastronomisch zeer goed onderlegd. Niet verbazend, gezien Andriessens afkomst, maar Henry valt daarin niet op tussen zijn vrienden. Heel andere mensen komen we niet tegen en vrouwen komen ook niet in het verhaal voor, net zo min als kinderen. Verder wordt Andriessen op veel punten niet zo concreet. Hoe is het leven in Eldorica voor minder kunstzinnige mensen? Waar bestaat het werk uit? Hoe groeien kinderen op?
Eldocratie
De Eldoricaanse versie van democratie heet eldocratie, waar wetten en regelingen tot stand komen op basis van inzichten in plaats van machtsverhoudingen. Hoe dat precies werkt wordt niet uitgelegd, maar beslissingen worden door zogenaamde hoogprogrammeurs genomen. Dat klinkt als een aristocratie van experts. Van plannen over bijvoorbeeld windmolenparken zegt Andriessen dat erover gestemd wordt, maar mensen die goed ingeleid zijn in een onderwerp krijgen een zwaardere stem dan anderen.
Verder zijn sommige van de ideeën in Eldorica intussen wat ingehaald. De enorme graanvelden vormen een monocultuur, wat slecht is voor biodiversiteit. Mensen in enorme paleizen huisvesten op grote lappen grond zorgt ervoor dat dagelijkse afstanden alleen nog per auto kunnen worden afgelegd en isoleert buren van elkaar. YouTube, WordPress en andere platforms zorgen er tegenwoordig voor dat wel degelijk iedereen zijn creatieve uitspattingen aan een groter publiek kan tonen.
Verantwoordelijkheden
Ook is het in te denken dat in Eldorica sommige zaken anders zouden worden geregeld dan Henry uitlegt. Een auteur die een boek wil uitgeven is in Eldorica zelf verantwoordelijk voor de materialen om de benodigde exemplaren te drukken. Ik had het logischer gevonden dat de auteur alleen de tekst ter beschikking stelt en dat wie het wil lezen zelf voor het papier zorgt.
Andriessen beschrijft 100% duurzame voltooide gebieden waar de begroting sluitend is en overgangsgebieden waar fossiele brandstoffen gebruikt worden zolang de duurzaamheid nog niet voltooid is. Te verwachten valt dat de grotere hoeveelheid werk en de slechtere bodem- en luchtkwaliteit emigratie zal opleveren in richting van de voltooide zones. Hoe wordt dit geregeld en wat voor gevolgen heeft dit voor de boekhouding daar?
Andriessen beschrijft hoe hij op zijn reis gebruik maakt van zeil-, lucht- en ruimteschepen, maar hoeft nooit een bijdrage aan hun onderhoud te leveren. Waar zijn die voertuigen van gemaakt? Hoe komen al die computers aan hun edelmetalen? Wat wordt gebruikt als smeermiddel voor de elektromotoren? Hoe zorg je dat al die reizende mensen die zich voortdurend in parken en bossen begeven via hun kleren geen exoten introduceren in de gebieden waar ze heen gaan?
Concepten
Eldorica is in zekere zin een klassieke utopie met gebruikelijke elementen als vrije seks en sciencefiction. Maar waar het om gaat, en wat mij, toen ik het boek in 1990 voor het eerst las, zo aansprak, waren niet de Eldocratie en de grote auto’s, maar de Eldorische vorm van duurzaamheid. Het idee dat we alleen maar zoveel verspillen doordat we zoveel werken, en dat we zoveel werken om zoveel te kunnen verspillen. Dat duurzaamheid niet alleen betekent dat je zo weinig mogelijk CO2 uitstoot, maar dat spullen generaties meegaan, en dat ze ook duurzaam in het gebruik zijn, omdat ze bijvoorbeeld een opwindveer in plaats van een accu bevatten.
Ondanks dat Andriessen sommige vragen onbeantwoord laat, zijn de meeste van die antwoorden wel te vinden als je welwillend over het systeem nadenkt. Tenslotte hebben de bewoners van Eldorica zeeën van tijd om die antwoorden te vinden en te implementeren.